TRA ARMANAMI

Ved, ca multsa di voi vidzut dinaoara un intires tu aesta lacardashii di muabets ti  numa ali R. Machidunia. Vidzut un intires ti Armanjlji shi aestu lucru easti lodghic shi corectu. Ama io fara s-voi, escu ananghisit s-va li-aspulbir iluziili, dimec s-va spun ca ti geaba va alindzets budzali ti hairlaticlu armanescu la cari va s-ljea parti shi Gartsia.

Iu s-vidzu ca Gartsia s-aproachi / s-adara un lucru cari s-hiba ti hairi ti-Armanjlji, ama shi ti alanti milets tsi nu suntu pricanascuti aclo. Ahtari un interes, cata cum Armanjlji, al ved shi banatorlji ali R.M., dimec Machedonjlji (hiba ca suntu elji atselji di dealihealui ica nu). Numa Republica Macedonia de Nord, easti nai ma uidisita ti statlu R.M. shi ti-aesti milets adusi aminti. Ashi va s-hiba una delimitari, maca easti Macedonia de Nord, easti limbid ca ari shi alti Machidunii. Atumtsea R.M. ca stat va s-easa shi nica tu ma mari evidentsa, cara va s-hiba nica ma limbid ca ea easti mash una parti di una teritorii ma mari. Atumtsea shi aspiratsiili di unificari va s-faca ma yii, ma vartoasi.

Cari poati s-pistipseasca ca aesti lucri evidenti nu li shtiu cumandarlji ali Gartsii, shi ca va s-aproachi un ahtari lucru, cari ti Gartsia va s-hiba znjearcu??? Nitsi una di-aesti trei numi, tu ahtari forma simpla, limbida shi loghica, nu va s-hiba aprucheati di Gartsia varnaoara, tora sh-daima sh-tu eta-a etilor nu va s-hiba aprucheata. Gartsia di-aproapea 30 di-anji s-glareashti, gioaca tsircus, nu tiatru, shi glareashti shi una Ivropi ntreaga, cari va nu va, alji imna dupa chefi, ca easti membra tu UI. Varnaoara Gartsia nu va s-proachi ca R.M. s-intra tu idghiul club shi s-faca isa cu ea.. Ti-atsea ea di daima, ama sh-tora tut taha fatsi lacardii (negocieri), shi anda suntu dauli partsa aprupeacheati tu mindueari shi pi vara numa-prupuniri, Gartsia alji da cu ciciorlu, shi baga alti len-turlii di conditsii ti-aradeari, conditsii cari nua-ri stat shi mileti hasa tu lumi tsi poati s-hiba sinfuni cu eali.

Ta s-escu ma limbid shi s-putets, voi atselji mplinji di yisi, s-lu-angaldasits ma ghini fenomenlu, va va dau una iurnechi.

Nu easti zborlu, ici, di Republica Macedonia de Nord, Macedonia de Sus, ica Noua Macedonie (li dau numili mash pi limba rumaneasca, nu shi pi armaneasca ica angleasca, ta s-nu mi diftursescu, shi ca pi limba rumaneasca suntu angaldasiti limbid di tuts Armanjli di pisti tut tu lumi).

Numa Republica Macedonia de Nord, pi limba machiduneasca, dit R.M. easti Republika Severna Makedonija. Ta s-hiba aprucheata aesta numa, Gartsia cafta, ea s-hiba ufilisita erga omnes, dimec, pisti tut in lumi, inclusiv shi tu statlu R.M., tu forma Republika Severna Makedonija. Dimec, banatorlji dit Rumanii, ma s-u-aduca aminti aesta vasilii, elji prindi s-dzaca, pi limba rumaneasca, ashi: “Noi mergem in vacanta in Republika Severna Makedonija.” Nu va s-aiba voli s-dzaca: “Noi mergem in vacanta in Republica Macedonia de Nord.” Banatorlji dit Americhii, Anglii, prindi s-dzaca: “We go on vacation in Republica Severna Makedonija“. Nu va s-aiba voli s-dzaca: “We go on vacation in Republic of Northern Macedonia“, ica simplificat: ” We go on vacation in Northern Macedonia“. Catse dzac ca nu va-iba voli s-dzaca ashi? Nu va s-hiba lucurlu di voli ica di nivoli. Numa Republika Severna Makedonija, tu forma orighinala, Gartsia cafta s-hiba ngrapsita fara transcriptsii shi tradutsiri pi limbili internatsionali, tu institutsiili din lumi, tu ONU shi pisti tut. Ashi tuti statili din lumi va s-hiba ananghisiti pi limbili-a lor, s-ufiliseasca ti statlu R.M. numa tu forma orighinala.

Va s-dzaca vara, em ghini, sh-tsi easti arau tu-aestu lucru? Escu tu-ananghi s-neg ma-nclo tu explicatsii.

Gartsia cafta, pi-ninga aestu lucru, s-nu mata hiba tu ufiliseari adgectivlu tsi spuni ca un lucru easti dit atsel stat. Va s-dzaca, s-hiba scos adgectivlu macedonean. Aestu adgectiv, nu mash ca s-nu hiba ufilisit di alanti stati, ama s-nu hiba ufilisit nitsi di ishishi statlu R.M.!?! Aesta va s-dzaca vara turlii ashi. Nitsi un stat i mileti stri loc, ni R.M. ni banatorlji ali R.M. s-nu poata s-dzaca (iara dit idghili motivi ufilisescu mash limba rumaneasca): rosii macedonene, branza macedoneana, sportul macedonean, filme macedonene, teatrul macedonean in perioada interbelica, televiziunea macedoneana, Academia macedoneana, am trimis carti in bibliotecile macedonene, am vizitat aproape toate orasele macedonene importante etc. La tuti aesti formi, tuts oaminjlji, inclusiv atselji dit R.M., prindi s-dzaca: rosii, branza, sportul, filmele, teatrul, televiziunea, Academia, bibliotecile, orasele din  Republika Severna Makedonija. Va si pari normal un ahtari lucru?

Tu-aestu sensu dau nica un “detalju”. Adgectivlu macedonean, nu-ari voli s-hiba ufilisit ti descriptsia-a nitsi unaljei mileti dit R.M., hiba ca easti magiuritara ica di ma njitsli milets. Ashi, varnu insu stri loclu-aestu al Dumidza, nu-ari voli s-dzaca: popor macedonean, cetatean macedonean, limba macedoneana, populatiile macedonene, minoritatile statului macedonean, gramatica limbii macedonene, sintaxa limbii macedonene etc. etc. Pisti tut bagats: poporul din Republika Severna Makedonija, cetatean din Republika Severna Makedonija, limba din Republika Severna Makedonija, gramatica limbii din  Republika Severna Makedonija… Ashi s-ufiliseasca pi limbili dit tuti statili, inclusiv dit R.M. Ashi sa scrii tu tuti cartsali la sculii, la facultati. Ashi s-hiba cartsali di identitati, ashi sa scrii tu pashapoartili a oaminjlor. Shi-aestu lucru a varnui poati sa-lji si para ca normal shi salami?

Tu loc di  Republika Severna Makedonija, pisti tut bagats  Republika Gorna Makedonija shi  Republika Nova Makedonija. Shi s-videts tsi turlii di formi caricaturali va va easa.

Ma, ti jeali, i ti hazi, aoa nu s-bitisescu caricaturli shi caftarli a statlui Gartsescu. Tu perioada dit soni Gartsia insista, de fapt pi-aesti niscanti formi ti ciudii: Republika SevernaMakedonija,  Republika GornaMakedonija,  Republika NovaMakedonija. Nu-i shicai, ashi, ligat, cata cum va ved oclji. Prit buneatsa, tolerantsa shi democratsia gartseasca fara di mardzina, ali R.M. alji fura dati shi varianti, dimec, posibilitatea s-aleaga. Democratic, nu altu. Aesti suntu variantili multu musheati shi undziti: Republika Severnamakedonija, Republika Gornamakedonija, Republika Novamakedonija. Dimec, numa-a statlui, nitsi barim cu litira mari. Bagats-li pisti tut tu exemplili dati, aesti formi, shi giudicats. Ari nica vara di voi iluzii ca aesta problema poati s-hiba dizligata ashi lishor, sh-ca tu-aesta lugurii, sh-Armanjlji va s-aiba vara hairi?

Goran Pushuticlu

1. Ninti di vara chiro, d-ul Cola Trifon baga pi Tra armanmi un articul cu aesta problematica (Cf. http://www.armanami.org/blog/macedonia-de-sus-ano-makedoniagorna-makedonia-va-fi-viitorul-nume-pentru-fyromrepublika-makedonija/.  La un comentaru a meu, naslu anji cafta sa scriu mini una mindueari/articul shi s-exiyisescu cum minduescu. La s-hiba aestu articul shi ti un public ma largu di=aestu clasic, pi grupuri..