TRA ARMANAMI

Limba teasã pritu eti : Dumitru Bacu, Matilda Caragiu Marioţeanu, Cola Caratana, Nikola Cincar Poposki,  Constantin Colimitra, Ilja Colonja, Joan Cutova, Nikolai Curćev, Dina Cuvata, Vlatko Dibrean, Dimo M. Dimčev,  Santa Djika, Vangel Dunoski, Dimitri Fuchi, Spiro Fuchi, Gica Godi, Dušan Gojkov, Kira Iorgoveanu Mantsu, Liljana  Nikolova Petrović (alias Lila Cona), Mihali Prefti, Nebojša Ozmić, Eli Schingherghi, Srdan Seculić, Slavica Sterjova, Vangja Mihai Sterju, Enache Toma, Gheorghi Vrana, Vangel Zega. 

Unu cumatã dit protu zboru la Antologhia bilingvala a pueziiljei armãneascã contemporanã (Lila Cona)  

Armãnjli nu au patridã a loru. Dupu aspãrdzerea a Amirãriiljei Otomanã, furã dispãrtsãts shi arãspãndits. Ti atsea ispeti, noi Armãnjli dzãtsemu ca unicã patridã nã-armasi Limba di dadã, limba armãneascã, cari, dzuùa di dzuùa, bãrnu dupu bãrnu, s-dutsi cãtrã la cheardiri. Armãnjli tu Sãrbii nu au altã hãlati ti avigljeari a limbãljei di dadã, dicãtu su tingã pãnã la bãrnurli yinitori, pritu zborlu yiu, shi pritu cãrtsã andreapti pi limba armãneascã. Pãnã cãndu scritorlji angrãpsescu shi scotu tu migdani cãrtsã, shi limbã armãneascã va s-tsãni tu banã. (…)

2008 : Rezolutsia la Congreslu a PEN-lu Internatsionalu, Bogota, Columbia

Multi dzãli di dirinu pisti cartea albã, shi ashi, dupù vãrã chiro, zboru di zboru, versu dupu versu, ahurheascu s-aduchescã conturili a unãljei operã, cari, nica pãnã tsi-u adari, treatsi tu averea a dghivãsitorloru. 

Anlu 2011. Scopia inshi antologhia bilingvalã (armãneashti-machiduneashti) di puizii armãneascã contemporanã, Cartea a chirolui. Mari rolã shi agiutor ti andridzearea shi publicarea a Cartiljei a chirolui avu academiciana Katitsa Chiulavkova, soatsa a mea durutã ditu chirolu di studii, ama shi mari avigljitoarã a limbiloru shi puiziiljei a populiloru njits. 

Li alepshu poetslji shi puizia a-aloru, li-apridusiu pi limba machiduneascã, ama Catitsa li bãgã pi aradã tuti lucrili, pãnã la finalizerea a cartiljei: metodologhia shi compozitsia, dizainul a protãljei antologhii cari inshi tu migdani diniti a dghivãsitorloru shi dininti a poetsloru armãneshtsã di iutsido. Ashi cum s-alumtã la Congreslu a PEN-lu Internatsionalu, Bogota, Columbia, anlu 2008 ti Rezolutsia ti ndrepturli di limba shi cultura armãneascã, cu idyiul elan s-acãtsã di lucurlu ti adrarea alishtei Carti a chirolui. (…)

Structura a cartiljei

Cartea u cljimaiu Limba teasã pritu eti (Jezik pamti vekove), ti furnjia cãtse tuti luguriili esentsiali tu isturia a uminitatiljei suntu ligati di limba, shi atsea ligãtura treatsi shi pi puizia, cari poati s-difinitseascã ca limbã ãnsuflisitã cu spiritu shi limba anyiatã… Istoria s-amintã tu limba shi bãneadzã ca memoria a limbãljei, ca unã storii delicatã disicatã anamisa di realitatea shi yislu, anamisa di obiectivlu shi subiectivlu, anamisa di atseali agãrshitili shi atseali tsãnutili minti. Shi puizia easti ampiltitã aua iuva, shi u angrãpseashti vizia a ljei ti chirolu tricutu. Puizia lu zugrãp- seashti tricutlu, zburandul ti chirolu di azã. Fãrã pirmitlu a literaturãljei nu va s-aibã isturii. Poetlu u-adarã isturia shi ashi lu-alegu chirolu di tora, ca unã realitati actualã di azã shi aoatsi… Puizia shi limba suntu daùuã mardzini a universului cari niscãnti ori, s-tuchescu unã tu alantu shi amintã unã lumi di cama analtu nivelu, di aradã cama mplinã. 

Limba teasã pritu eti cu 28 di poets di stati diferenti, ari scupo s-da contributsii la constructsia a sumenijilei ti egzistentsia a unãljei limbã literarã diparti shi a dghivãsitorloru s-li prezenteadzã poetslji cari angrãpseascu mashi pi limba di dadã, adicrã ca bãneadzã tu multi craturi pitu Balcanlu, tu Europa, shi tu alti locuri, fãrã puteari sã si-adunã la manifestatatsii literari, sã si cãnoscã, unã cu alantu, s-alaxeascã experientsã shi deadun su-ducã nãinti limba shi literatura armãneascã. Dicãtu ca aesti conditsii au influentsã pi cama mari nivelu di asimilatsii pãnã la cheardiri a limbãljei di dadã, nica ma multu pisti tinirli bãrnuri, creatorlji armãneshtsã sã strãvãsescu shi cu multi alti garduri. 

Cartea ari shi nica unã spetsificã: tu cãpachea alishtei antologhii aleapsimu shi bãgamu patru poets di zãrstinã armãneascã, mea di limbã sãrbeascã.  (…)

« Puizia u amãnã moartea » 

Puizia a populiloru njits, nu mash tsi nu poati, ama shi nu va ta s-avdã sh-si nãxineadza di temili epicheshtsã a chirolui tricutu, di mistificatsia, di mitizatsia sh di glorificatsia a etnicheashti – mbupsitãljei isturii.Ti atsea puizia lirica, tu niscãnti conditsii sotsio-culturali, s-adapã di instantsãli shi distantsãli epicheshtsã, cãtse puizia contemporana armãneascã li bagã timeljurli a pirmitlui isturichescu a popului armãnescu. 

« Puizia armãneascã di azã ari nu mash una rolã artisticã, ma shi una rolã importantã sotsialã shi culturalã. Crishtearea a puiziiljei armãneascã easti parabola-a xana-adrariljei a culturãljei shi a limbãljei armãneascã.Tu puizia suntu angrãpsiti mirãchili a unãljei mileti cari easti aprucheatã maljudzã pi ningã budzã a existentsãljei. Limba moari nai tu soni. Poetslji lji facu grãpniea a limbãljei. Puizia u amãnã moartea. » (Katia Chiulavkova, Skopia 2011, p. 38-39.)